Gordang Sembilan Deel 2

GORDANG SEMBILAN - EEN VIDEO-VERHAAL
Rondom de video-opnames die zij maakte in Indonesi?schrijft Marietje Kuipers over levensbeschouwelijke betekenis van muziek en dans op Sumatra.

door Marietje E. Kuipers (videobewerking: Fatiha Bazi)

De rol van de gordang sembilan in de samenleving voor 1800
Tijdens de opening van de nieuwe kerk in Pakantan werd de gordang sembilan bespeeld door bewoners van Huta Dolok, 澭n van de kampungs in Pakantan. Hoe kan het dat tijdens een festiviteit van Christenen de gordang sembilan door Moslims wordt bespeeld? In de literatuur heb ik het antwoord op deze vraag gevonden. De betekenis en de toepassing van deze muziek gaat terug tot de tijd voordat er Christenen en voordat er Moslims in het Pakantan woonden, tot de periode voor 1800, toen de rol van de raja, de vorst, politiek gezien belangrijk was en de mensen in een wereld van bovennatuurlijke wezens leefden.

Voor 1800 gold in hun belevingswereld de erkenning van een eeuwig en almachtig opperwezen, onder de naam van debata. Een aantal goede en boze goden waren aan hem ondergeschikt. De goden woonden in de boven-, midden- en onderwereld. Deze werelden worden gesymboliseerd door de kleuren wit, rood en zwart; deze kleuren komen in alle aspecten van de cultuur en samenleving van Mandailing terug.

Naast de goden in de drie hemelen zijn er geesten die de aarde bewonen en in de bergen, bossen, spelonken, weilanden en verschillende rivieren verblijven. Zij worden verdeeld in voor de mens gunstige (goede) en vijandige (slechte) geesten. Deze geesten kunnen de levensloop van de mens be鮦vloeden.

In de belevingswereld van de Bataks neemt de verering van de voorouders ook een belangrijke plaats in.

Deze godsdienst kent noch tempels, noch priesters, noch instellingen van regelmatige of openbare godsverering.

Hoewel er geen priesters zijn spelen de datu, een schriftgeleerde, en de sibaso, een medium tot de geesten, een gelijkwaardige rol. Zij worden verondersteld beter bekend te zijn met de voornemens van de goden dan de gewone mens.
De datu krijgt deze kennis door het lezen van teksten die in de pustaha geschreven zijn; deze teksten zijn op bambu geschreven. Zij verwijzen naar traditionele medicijnen, astrologie en voorspellingen over goede en slechte dagen/tijden en over de wijze van oorlog voeren. Over andere aspecten van de samenleving b.v. de geschiedenis van Mandailing is niets vermeld. De datu heeft door de uitoefening van de geneeskunde toegang tot de huisgezinnen; hij geniet door zijn kennis groot gezag bij de mensen.
De sibaso treedt als tolk voor de gewone mensen op en fungeert als medium tussen de wereld van de goden, geesten en voorouders en de huidige gemeenschap. Hij kan in trance gaan waarbij de geesten bezit van zijn lichaam nemen.
Tijdens een vraaggesprek met twee predikanten van de Gereja Kristen Protestan Angkola, GKPA, worden deze aspecten op 25 juli 2006 belicht.

De gordang sembilan speelde een belangrijke rol in de belevingswereld van de mens in zijn verering van de goden, in de relatie van mens tot de goden; tevens hoe de mens de goden vroegen met hem te zijn. De mens dacht dat de goden/geesten overal aanwezig is, b.v. in bomen en in huizen; tevens meende hij dat de goden/geesten die hem te aller tijden omringen een beslissende invloed op zijn leven uitoefenen. De muziek van de gordang sembilan is als een groet om met hem te zijn. De mens dacht ook dat de voorouders in zijn geest voortleefden, maar ergens anders wonen. Door de muziek van de gordang sembilan kon de mens de geesten van zijn voorouders vragen tijdens een bijeenkomst aanwezig te zijn. (klik hier voor videofragment)

Om de gordang sembilan muziek te spelen moesten er verscheidene besluiten genomen worden, ten aanzien van het thema van de bijeenkomst, van de dag en van het tijdstip. Allereerst werd binnen de familie gepraat; wanneer zij het eens waren, kon de dalihan na tolu uitgenodigd worden. Tekst samenleving Mandailing. Wanneer deze drie partijen tot een overeenstemming kwamen, vroegen zij toestemming aan de na mora na toras, de raad van de raja en de ouderen van het dorp. De raja gaf aanwijzingen over de datum; er waren goede en slechte dagen; deze zijn in de kalender, de parkalahan vermeld.

De samenleving in Mandailing berust van oudsher op twee beginselen: marga en dalihan na tolu.

Marga is een groep van personen die hun afkomst uitsluitend via de mannelijke lijn van 澭nzelfde stamvader komen. De marga is exogaam; huwelijk binnen de eigen marga is verboden.

Dalihan na tolu betekent het samenvoegen van drie elementen. Dalihan na tolu is een complex en een belangrijk element in de samenleving en geeft een ingewikkelde regeling van de huwelijkskeuze. De drie pijlers van de samenleving zijn: kahanggi of de marga waartoe men behoort, mora of de marga van de bruid gever en anak boru of de marga van de bruid nemer. Dalihan na tolu is voor een ieder bepaald door zijn eigen marga en door zijn relatie tot de andere marga (bruid nemer of bruid gever) door huwelijk met zijn eigen marga.

Dalihan no tolu wordt in de weefkunst en in de architectuur als een driehoek uitgebeeld.

Wanneer de gordang sembilan wordt bespeeld moet een karbouw of een geit geofferd worden. Dit is noodzakelijk voor het oproepen van de geesten van de voorouders en ook van de geesten van de mensen die met hen eten. Een andere denkwijze is dat men offert om te voorkomen dat slechte geesten iemand kunnen binnen dringen en door deze geest bezeten kan worden. (klik hier voor videofragment)

Als illustratie van het bovenstaande komen in de dans et verhaal van de datu?enkele belangrijke aspecten naar voren. De datu draagt een wit kleed waarin driehoeken geweven zijn. De driehoeken verwijzen naar de drie eenheden waarop de dalihan na tolu berust. Wit, rood en zwart zijn de kleuren van de drie werelden waarin de goden wonen. Klik hier voor het verhaal van de datu.

http://www.zinprofiel.nl/eZine.asp?lStrAction=&lIntEzineId=851&lIntEzineMotherId=863